Oorlogsmonument

Op 4 mei helpt menig oorlogsmonument in die indrukwekkende ene minuut stilte de herinnering te richten op de overledenen. Het gedenkteken 'voor hen die vielen' komt tot leven in de aandacht, die dan tegelijkertijd in het hele land gericht wordt op de slachtoffers van de laatste oorlog en de moed van het verzet tegen de onderdrukking. Meteen erna klinkt in de erop volgende toespraken het 'dat nooit weer', de les van het verleden als bezinning op de toekomst.
Waar Nederland zich richt op de periode 1940 - 1945, is in België minstens zoveel geleden in de Eerste Wereldoorlog, de Belgische oorlogsmonumenten zijn vaak al na 1918 opgericht en na 1945 aangepast. Ook in Frankrijk zien we dat, maar daar valt nog meer op dat het karakter van de oudere monumenten minder op bezinning is gericht en minder op het leed van de gewone man, dan op de militaire kant, de eer van het Vaderland. De gietijzeren soldaat op menig Frans dorpsplein is versierd met patriottische symbolen.
Oorlogen zijn van alle tijden, maar in hoeverre is ons soort oorlogsmonumenten dat ook? Niet voor niets was in het fascistische Duitsland alle kunst die aandacht vroeg voor het menselijk leed verboden. Dat was 'entartete Kunst', want kunst diende het leger en de oorlog te verheerlijken.
Die kijk op de oorlog kent een lange traditie. Gaan we terug naar de oorspronkelijke fascisten, de Romeinen, dan zijn hun oorlogsmonumenten nog op veel plaatsen te vinden. Wie van ons realiseert zich bij het zien van een triomfboog in Rome of elders dat we een oorlogverheerlijkend monument bewonderen van hen die ook onze streken onderwierpen?