In de geschiedenis van de
architectuur
wordt de overgang van
gotiek
naar
renaissance
als een veel grotere breuk gezien dan die van
romaans
naar gotiek.
Voor wat betreft de vormgeving is dat te begrijpen.
Technisch gezien is de bouwkunst echter sterker veranderd door de opkomst van de gotiek.
Er ging wel wat tijd overheen,
en per streek verschilde deze evolutie nogal.
Het noorden van Nederland heeft in deze
periode een heel eigen ontwikkeling, met een uitstraling tot in
Westfalen (Duitsland) - of is het omgekeerd?
De romano-gotiek bloeit in
Groningen,
Friesland en in het Duitse Ostfriesland in
13e eeuw,
wanneer in Frankrijk de
kathedralen
al bijna tot in de hemel reiken.
Het gaat meestal om vrij kleine kerken (hoewel vaak fors voor de
dorpen die ze bouwden),
met een opvallend rijke baksteendecoratie:
omkraalde
nissen
met
siermetselwerk,
negkralen
en onder de typische
meloengewelven
de
sierribben.
De
baksteen
is warm-rood.
Zeker wanneer deze
kerkjes
op een terp (of 'wierde') liggen, is er geen
mooier beeld om romaans Nederland te promoten.
Tegen de term 'romano-gotiek' voor deze specifieke architectuur tussen romaans en
gotiek is wel ingebracht, dat dit woord teveel de nadruk legt op het
gotische element. Dit bezwaar telt niet zo, wanneer men
de delen als nevenschikkend leest. Er is nu eenmaal een term nodig die aan twee voorwaarden
voldoet. Eerstens moet eruit blijken dat het romaans ervóór ligt en de gotiek
erna, en ten tweede moet het een term zijn die niet tevens slaat op
architectuur uit die tijd in andere streken. Een term als 'laat-romaans' is overal van toepassing
en miskent daarmee het regionale karakter van deze stijl. Bovendien wordt gesteld dat na het
'laat-romaans' de 'laat-gotiek' volgt. Vallen alle gotische invloeden van
vóór die late gotiek daarmee binnen het 'laat-romaans'? Kortom:
'romano-gotiek' is een ingeburgerde term, waartegen geen fundamenteel bezwaar is ingebracht
en waarvoor geen bruikbaar alternatief is voorgesteld.
Tekst: Jean Penders, 01-2015. Bronnen: zie literatuurlijst. Foto: Jean Penders
